Czy Twoje predyspozycje zawodowe mogą zadecydować o twojej karierze lub przebiegu życia? Czy mogą sprawić, że będziesz borykać się z ciągłą zmianą pracy? Czy mogą być przyczyną twojej frustracji, znudzenia lub wyczerpania w pracy?
Wydaje się wręcz nieprawdopodobne, że taka niepozorna rzecz jak preferencje zawodowe może nieźle namieszać w twoim życiu. A jednak jest całkiem możliwe, że źródłem wielu problemów jest niedopasowanie twoich predyspozycji do pracy.
PREDYSPOZYCJE CO TO ZNACZY
Według słownikowej definicji predyspozycja to cecha związana z czyimiś skłonnościami lub umiejętnościami, której posiadanie sprawia, że ktoś szczególnie nadaje się do czegoś.
Predyspozycje zawodowe są wrodzonymi zdolnościami do wykonywania konkretnego zawodu. Odzwierciedlają nasze preferencje co do określonych zachowań, czynności i zawodów. Niektórzy nazywają predyspozycje „zawodowym powołaniem”.
Każdy z nas ma inne predyspozycje, które mogą ułatwiać lub utrudniać pracę w określonych zawodach i środowiskach zawodowych.
Predyspozycje ściśle wiążą się z uzdolnieniami. Zawarte są w nich też charakterystyczne dla ciebie cechy osobowości, temperament, zainteresowania, a nawet wartości.
Predyspozycje kształtują się na bazie twoich silnych cech osobowości oraz pod wpływem doświadczeń życiowych. Duży wpływ na ich kształtowanie ma również środowisko, w jakim wzrastasz.
Trudno jest zmienić predyspozycje, ponieważ są silnymi cechami. Dlatego tak ważne jest szukanie dla siebie takich zajęć i środowisk zawodowych, które będą zgodne z twoimi predyspozycjami. Dopasowanie pracy do swoich wrodzonych preferencji i uzdolnień zwiększy twoje szanse na czerpanie z niej satysfakcji.
PREDYSPOZYCJE I KOMPETENCJE
Czasami predyspozycje są mylone z kompetencjami. Jaka jest więc różnica między predyspozycjami a kompetencjami? Czy oznaczają to samo?
Kompetencje określane są jako zdolności do wykonywania zadania zgodnie z określonymi standardami ważnymi dla danej grupy zawodowej. Kompetencja to po prostu skuteczność w działaniu.
Na kompetencje składa się poziom wykonania, wytrenowania w danej czynności, twoje rzeczywiste doświadczenie i wiedza. Ważną częścią kompetencji jest też twoje przekonanie o własnych możliwościach radzenia sobie z danymi zadaniami.
Bez wymaganych zdolności czy predyspozycji osobowościowych określone kompetencje nie mają możliwości rozwoju. Można mieć wrodzone predyspozycje do wykonywania pewnych zadań, ale nie posiadać jeszcze kompetencji, bo brakuje połączenia wiedzy, doświadczenia i skuteczności w działaniu.
JAK SPRAWDZIĆ PREDYSPOZYCJE ZAWODOWE
Najpopularniejszą metodą sprawdzenia predyspozycji zawodowych są testy. Pierwsze testy powinny być wykonywane w szkole przez doradcę zawodowego lub psychologa. Dzięki temu poznajesz swoje cechy i określone predyspozycje już na wczesnym etapie życia. Świadomość tego, do czego masz wrodzone zdolności może ułatwić wybór szkoły, zawodu i pokierowanie swoją karierą zawodową.
Większość testów do sprawdzania predyspozycji zawodowych oparta jest na koncepcji amerykańskiego psychologa Johna Lewisa Hollanda. Holland uważał, że predyspozycje zawodowe są wrodzonymi cechami, które kształtują się pod wpływem środowiska, wartości i doświadczeń życiowych.
Według teorii Johna Hollanda predyspozycje sprawiają, że dążymy do znalezienia zawodu i środowiska pasującego do naszych wrodzonych skłonności i zdolności.
Holland określił 6 preferencji, które tworzą 6 typów osobowości zawodowej i środowisk pracy:
- realistyczny
- badawczy
- artystyczny
- społeczny
- przedsiębiorczy
- konwencjonalny
Posiadamy cechy każdego typu w hierarchicznie malejącym natężeniu. Typy „czyste” w zasadzie nie występują. Zwykle charakteryzuje nas jeden typ dominujący, a pozostałe występują w słabszym natężeniu. Natomiast wszystkie typy są integralną częścią osobowości człowieka.
Nasza najsilniejsza zbieżność z typem dominującym, rozwija się na podstawie doświadczeń życiowych i ma decydujący wpływ na przebieg kariery zawodowej.
PREDYSPOZYCJE DO PRACY
Wiedza o predyspozycjach przydaje się przede wszystkim w sferze zawodowej. Predyspozycje do pracy są ważne nie tylko dla osób poszukujących satysfakcjonującej pracy, ale również dla pracodawców.
Pracownik, który może wykorzystywać swoje naturalne zdolności, pracuje efektywniej i z większym zaangażowaniem. Ta skuteczność w pracy wynikająca z dopasowania predyspozycji może nawet wpływać bezpośrednio na zyski lub inne korzyści dla firmy. Taki pracownik, jeśli jest odpowiednio doceniany, to rzadziej zmienia pracę.
Jednak świadomość swoich wrodzonych skłonności i preferencji zawodowych jest najbardziej przydatna dla ciebie. Zwłaszcza jeśli czujesz, że coś jest nie tak w pracy.
Jeśli masz predyspozycje do pracy z ludźmi, to będziesz się męczyć, pracując z systemami i danymi. Z kolei ktoś, kto uwielbia analizować dane i rozwiązywać problemy, szybko wypali się, pracując np. w obsłudze klienta.
Ciągłe wykonywanie zadań niezgodnych z twoimi preferencjami może sprawić, że będziesz się czuć wyczerpana lub znudzona. Jedno i drugie w długim okresie prowadzi do wypalenia zawodowego. A to z kolei do poszukiwania nowej pracy lub zmiany zawodu.
Znając dobrze swoje preferencje zawodowe, możesz zaoszczędzić sobie wielu rozczarowań zawodowych.
SPRZYJAJĄCE ŚRODOWISKO DLA TWOICH PREDYSPOZYCJI
Co ciekawe John Holland uważał, że można przewidzieć zachowanie danej osoby, jej wybory zawodowe, ścieżkę kariery, a nawet przebieg życia!
Swoją teorię oparł na istnieniu silnych zależności między predyspozycjami a możliwościami, jakie oferuje określony typ środowiska zawodowego. Zakładał, że jeśli nie odpowiada ci dane środowisko, to zaczynasz poszukiwać dla siebie lepszego miejsca.
Jeśli środowisko nie zaspokaja twoich potrzeb związanych z samorealizacją i pełnym wykorzystaniem potencjału, to pojawia się frustracja. Spada motywacja do pracy i wydajność, co przekłada się na jeszcze większe trudności z odniesieniem sukcesu i spełnienia w życiu zawodowym.
Według Hollanda każdy z nas dąży do tego, żeby odnaleźć środowisko, które pozwoli na wykorzystanie umiejętności i będzie zgodne z naszymi zainteresowaniami. Wciąż szukamy środowiska, które preferuje określone style działania, myślenia i rozwiązywania problemów.
KORZYŚCI Z POZNANIA PREDYSPOZYCJI
Znalezienie środowiska dopasowanego do typu osobowości zawodowej pozwoli ci na wykorzystanie nie tylko wrodzonych cech i uzdolnień. W sprzyjającym środowisku zawodowym jesteś bardziej aktywna, możesz wykorzystywać w pełni umiejętności i wyrażać swoje wartości. Dopasowane środowisko da ci też więcej możliwości na dalszy rozwój i samorealizację.
Osoby psychologicznie dopasowane do swej pracy są bardziej zaangażowane, zainteresowane jej treścią i odnoszą więcej sukcesów.
Ten związek dopasowania zawodowego z zadowoleniem z pracy i życia jest szczególnie silny, jeśli kariera zawodowa znajduje się na szczycie twojej hierarchii wartości. W zależności od tego jak bardzo twoja praca jest dopasowana, twój stopień zaangażowania w pracę może się zmieniać.
Jeśli marzysz o czerpaniu większej satysfakcji z pracy, szukaj dla siebie zajęć i środowiska, które będą zbieżne z twoją osobowością zawodową. Im większy stopień dopasowania, tym większe prawdopodobieństwo, że twoje marzenie w końcu się zrealizuje.
